Çocuklara tuvalet eğitiminde 3T yöntemi

Uzman Psikolog ve Çocuk Gelişimi Uzmanı Hatice Kübra Tongar ebeveynlerin çocuklarıyla ilgili en sık yaşadığı sorunlardan biri olan tuvalet alışkanlığıyla ilgili hayati bilgiler verdi.



Tongar konuyla ilgili şöyle konuştu;

Halıların defalarca silindiği, silinmekle kalmayıp yıkamalara gönderildiği nevresimlerin, yorganların yatakların her gün tekrar tekrar yıkandığı, annelerin ne zaman bitecek dediği bir dönem olan tuvalet eğitiminden bahsedeceğiz, tuvalet eğitiminde her annenin bilmesi gereken 3 t'yi anlatıyorum.

TUTMA

Tuvalet eğitiminde her hanenin bilmesi gereken şey ‘tutma’dır. Tutma ne demek? Çocuklar 1.5 yaşında 3.5 yaşına kadar süren bir süreçte kas kabiliyetleri rüzgar kaslar dediğimiz tuvaleti geldiğinde tuttuğu bir yetişkin gibi tutabildiği o rüzgar kas kabiliyetini kazanmaya başlıyorlar. Bakın tek bir yaş söylemiyorum farkında mısınız 1.5 ila 3.5 yaş arası diyorum bu ne demek? Her çocukta farklı hızda seyredebiliyor. Bunu bilmek gerçekten çok önemli.

Neden biliyor musunuz? Pek çok anne çocuğunun erken tuvalete alışmasını zekâya bağlayabiliyor? Diyor ki mesela benim çocuğum o kadar zeki ki 1 yaşına geldiğinde hemen bezden çıktı ya da benim çocuğum o kadar akıllı ki hemen 2 günde meseleyi halletti. Hayır, bunu zekâyla kabiliyetle bilgisi yok. Tamamen Kas gelişimine bağlı bir süreç her insanda farklı seyredebilen ve kas gelişiminin eninde sonunda her insanda oturduğu bir süreçten bahsediyoruz. Buranın da altını çizmek istiyorum çünkü bazen biz anneler şu konuda da endişeli yaşamaya başlıyoruz hemen. Çocuk hiç yapamayacak mı acaba ya bu süreci iş bitiremeyecek mi? Bir başladık bak bayağı bir zaman da geçti yine ara ara altına kaçırmalar devam ediyor. Bu çocuk acaba hiç tuvaletini öğrenemeyecek mi? Şimdi bu sorunun cevabına bakmak için şöyle bir etrafımıza bakalım hiç altı bezli kalmış bezden çıkamamış bir yetişkin gördünüz mü? Göremediniz değil mi? Demek ki eninde solda herkes bir şekilde tuvaleti tutmayı ve tuvalete geldiğinde gidip tuvalete yapmayı öğreniyor. Bu çok böyle kendimizi gereceğimiz kasacağımız bir süreç değil fakat çocuğun kas gelişimine izin vermemiz ve takip etmemiz gereken bir süreç. Çocuğunuz rüzgar kasları tutma eğilimini artık yapabiliyor mu? Bunu nereden anlarım bunun işaretleri var mı? Evet var. Birincisi küçük çocuğunuzu düşünün tuvalet eğitiminden önceki dönemi çocuk genelde altı bezliyken tuvaletini yaptığını nereden anlarsınız çocuk mesela oyununu oynuyor diyelim o sırada çişi geldi ve çişini yapacak. O çocuğun hâlinden pek anlamazsınız.

Çocuk yapar ve geçer yani öyle çok bir işareti yoktur dıştan baktığınızda; fakat çocuklar artık kas kontrolünü yapabilmeye başladığı andan itibaren koltukların arkasına saklanmaya başlar ya da mesela oyun oynuyor ya da yürüyor bir şey yapıyor. Böyle bir durur. Yani artık o farkındalık gelişmeye başlar, tuvalete dair, siz de bunu dıştan baktığınızda gözlemlersiniz. Bu birinci işaretimiz ikinci işaretimiz ve önemli bir işaret. Bu da çocuğun sabah kuru kalkmasıdır gece boyu çocuk bezliydi uyuyor. Sabah bezini bir açıyorsunuz kuru. Hiç tuvaleti gelmemiş olabilir mi gece? Hayır daha çok küçük bir mesaneden bahsediyoruz çünkü illaki tuvaleti geldi çocuğumuzun ama ne oldu artık kas gelişimi başladığı için oturtma sürecine girme işaretlerine, emarelerini vermeye başladı işte çocuğumuzun hazır olduğu süre bu zaman burada ilk biz de adımlarımızı atmaya başlayacağız. Birincisi bu tutma sürecini takip edeceğiz.

TAHARET

Tuvalet eğitimi sürecinin ikinci önemli t'si taharet. Biz zannediyoruz ki çocuk kişi geldi. Çişini tuttu tamam tutmayı başardı sonra da gitti tuvalete yaptı. Tamam tuvalet eğitimi süreci bitti. Çocuk kazandı bu beceriyi hayır bu kadar elbette ki değil çünkü çocuk tuvalette tuvaletini yaptıktan sonra kendi taharetini yapmayı da öğrenmesi lazım. Küçük bir çocuktan bahsediyorsak bu o kadar kolay gelişmeyecek. İlk başta bizim desteğimiz bizim yardımımız bizim yönlendirmelerimiz ve takibimiz gerekecek. Sonraki süreçlerde çocuklar artık 3.5- 4 yaşına geldiğinde kendi taharetini çok daha iyi yapabilir bir hâle gelecek ama bu yaşa gelmiş olmasına rağmen tahareti böyle dört dörtlük bir yetişkin gibi yapabilecek mi yapamayabilir. Hâlâ iç çamaşırında kirlenmeler lekelenmeler görülebilir sorun değil. Biz desteğe ihtiyacı olduğu sürece çocuğumuza elbette ki destek olacağız fakat artık çocuğumuzun 6-7 yaşlarına geldiği süreçlerde isteyeceğiz ki kendi taharetini kendi yapabilir, tamamen tertemiz işini halledebilir hale gelsin. Bu gerçekten çok önemli. Çünkü bazen çocuklarda şunu görebiliyoruz, okulda özellikle öğretmenler bahsedebiliyor. Yatılı okullarda kalan çocuklarda ya da bazen anne babalar çocuklarda böyle şeyler görebiliyor. 11-13-14 yaşına gelmiş bir çocuk hâlâ iç çamaşırında taharet eksikliğinden kaynaklanan kirler lekeler oluşabiliyor. Bazen yetişkinlerde bile bu olabiliyor.

Demek ki taharet başlığı tuvalet eğitiminin önemli ikinci t'si biz tuvalet eğitiminin bir bütünü gibi göreceğiz. Bu süreçte muhakkak ki çocuğumuz gerçekten iyi bir tahareti öğrenene kadar ona destek olmaya devam edeceğiz.

TEMİZLİK

Tuvalet eğitiminin üçüncü t'si geliyor: temizlik. Evet az önce taharet dedik zaten o temizlik değil miydi bu neyin temizliği? Bu neyin temizliği biliyor musunuz? Çevrenin temizliği. Yani bir çocuk tuvalete girdiğinde tuvaleti kullandığında sonra taharetini yaptığında önce neyi temizleyecek, ellerini temizleyecek, bedenini temizleyecek, ellerini güzelce yıkadı mı tuvaletten çıkmadan önce bu temizlik kısmını öğrendim ama bir temizlik daha var. Kullandığı tuvaletin temizliği burayı da öğrettik mi çocuğumuza sahiden yani tuvaleti kullandıktan sonra nasıl tuvaleti temizleyeceğini de tuvalet eğitiminin bir parçası olarak düşündük. Bu bugüne kadar oysa o kadar önemli bir parça ki... İnanın artık bazen tuvalet eğitimini anlatırken kendimi böyle bir buçuk 2 yaşındaki çocukların annesine anlatıyor gibi düşünmüyorum. Bazen yetişkinlere de anlatıyor gibi düşünüyorum.

Neden biliyor musunuz? Umumi tuvaletleri kullanıyor musunuz? Hiç o tuvaletlerin manzarasını görüyor musunuz? Nasıl bırakıldığını görüyor musunuz?

Şimdi böyle tuvalet kullanan yetişkinlere biz tuvalet eğitimi almış bu diyebilir miyiz? Bence biz koca koca yetişkinleriz ama bazen kullandığımız umumi tuvaleti, bu temizlik anlamında nasıl bırakmamız gerektiğini bizler bile başaramayabiliyoruz. Demek ki bu toplumsal bir mesele, sadece bizim evimizdeki tuvaletin nasıl kullanıldığı, bizim evimizdeki eşyaların nasıl kullanıldığını meselesi değil çocuğumuza bize tuvalet eğitimini anlatırken temizlik kısmını da önemseyeceğiz ki tuvalet eğitimi okul öncesi dönemde bitsin yoksa görünen o ki yaşlar 30 oluyor 40 oluyor 50 oluyor ama tuvalet eğitimi kazanılamamış oluyor.

3 T'den bahsettik. Ne dedik? Tutma, Taharet ve Temizlik... Tüm bu süreçler birkaç yıl içinde hallolacak. Giderek çocuğumuzun hazır olduğunu da gözlemlediysek zaten problem çıkmayacak muhtemelen ama siz değerli anneler kıymetli babalar sizler de bu sürece hazır olun olur mu?

Çocuğunuz bu süreçte altına kaçıracak zaman zaman unutacak zaman zaman taharetini yapamayacak zaman zaman elini yıkamayı unutacak zaman zaman temizlikte eksiklikleri olacak. Çünkü bir insan herhangi bir işi öğrenirken önce o işin acemisi olarak başlıyor sürece. Acemi olacak, eksikleri olacak hataları olacak, sizi belki biraz zorlayan süreçler olacak ama sonra işi öğrenerek süreçten çıkacak bu sürece böyle bakalım ve hazır olalım.

Psikolog Hatice Kübra Tongar kitapları için tıklayın

---

---